Περίπατος στην συνοικία Τραστέβερε

Το Τραστέβερε (Trastevere) είναι αναμφισβήτητα μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συνοικίες της Ρώμης.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της ζωής της πόλης, η πλευρά αυτή του Τίβερη ήταν εχθρικό έδαφος ελεγχόμενο από ετρουσκικές φυλές ενώ κατά την Ρεπουμπλικανική περίοδο η περιοχή θα παραμένει έξω από το Pomerium, τα ιερά όρια της πόλης. Ωστόσο, εδώ θα αναγερθούν οι ναοί των διαφόρων ξένων κοινοτήτων στην Ρώμη· η πιο σημαντική ήταν η εβραϊκή. Το Τραστέβερε θα πάρει εμπορικό χαρακτήρα κατά τον Μεσαίωνα, όταν το λιμάνι της πόλης θα μεταφερθεί στην Πόρτα Πορτέζε. Από εκεί, χιλιάδες προσκυνητές αποβιβάζονταν και προχωρούσαν προς το Βατικανό. Για μια καλύτερη εξυπηρέτηση των προσκυνητών θα ανοιχτεί ένας ευθύς δρόμος, η via della Lungara, ο οποίος υπάρχει μέχρι σήμερα και διασχίζει όλη την συνοικία.
Η περιοχή χαρακτηρίζονταν από την παρουσία διαφόρων συντεχνιών βιοτεχνών και εμπόρων. Οι ανοιχτοί χώροι που δεν είχαν ακόμη αστικοποιηθεί, θα προσελκύσουν τις διάφορες θρησκευτικές κοινότητες (ειδικά τους Βενεδικτίνους και τους Φραγκισκανούς) για την κατασκευή των μοναστηριών τους.
Κατά τον 19° αιώνα ο πάπας Πίος Θ’ θα ξεκινήσει τον εκσυγχρονισμό της περιοχής, μια αστική αναγέννηση που δυστυχώς θα τελειώσει τραγικά, με την μαζική κατεδάφιση ιστορικών σπιτιών στα πλαίσια της κατασκευής των αναχωμάτων του Τίβερη και των καινούργιων “boulevard”.

Είναι αδύνατον να επισκεφτεί κανείς με έναν μόνο περίπατο όλα τα ενδιαφέροντα αξιοθέατα της συνοικίας, η οποία είναι ίσως η μεγαλύτερη της πόλης. Θα αρκεστούμε σε έναν απλό περίπατο μιας ώρας περίπου, στην καρδιά της.
Η αφετηρία μας είναι η εκκλησία του Αγίου Χρυσογόνου, στην λεωφόρο Τραστέβερε, η οποία χωρίζει την συνοικία στην μέση και βρίσκεται κάθετα στον Τίβερη. Στον περίπατό μας θα κατευθυνθούμε προς το δυτικό ήμισυ της συνοικίας.

Για την εκκλησία του Αγίου Χρυσογόνου και την υπόγεια βασιλική έχουμε αναφερθεί αναλυτικά σε προηγούμενο κεφάλαιο. Εξωτερικά, άξια λόγου είναι το ρομανικό κωδωνοστάσιο του 12ου αι. και ο πρόναος με τις ρωμαϊκές κολόνες.

To νοσοκομείο του San Gallicano. Διακρίνεται ο εξωτερικός διάδρομος.

Κάνοντας τον γύρο του ναού θα βρεθούμε μπροστά στο παλαιό δερματολογικό νοσοκομείο του Σαν Γκαλικάνο (San Gallicano). Ιδρύθηκε το 1729 από τον πάπα Βενέδικτο ΙΓ’. Το σύνολο αποτελείται από μια εκκλησία και από δύο νοσοκομειακές πτέρυγες στα αριστερά και δεξιά της. Για την εποχή του ήταν ένα πρότυπο νοσοκομείο. Απολάμβανε μάλιστα και αρκετά προνόμια όπως το να ιδιοποιείται τα αγαθά όσων πέθαιναν εκεί χωρίς να έχουν κληρονόμους ή χωρίς να αφήσουν διαθήκη. Ένα από τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής σχεδίασης είναι η παρουσία ενός μπαλκονιού που εκτείνεται κατά όλο το μήκος του ορόφου. Δεν ήταν παρά ένας εξωτερικός διάδρομος για το νοσηλευτικό προσωπικό, το οποίο έμπαινε στα δωμάτια των ασθενών από το παράθυρο.

Προχωρώντας θα κατευθυνθούμε προς την via della Lungaretta, μια στενή ευθεία οδό που οδηγεί στην καρδιά της συνοικίας και από εκεί συνεχίζει μέχρι την via della Lungara που με την σειρά της οδηγεί, όπως είπαμε, στον Άγιο Πέτρο. Ο δρόμος αυτός, όπως και οι υπόλοιποι της συνοικίας και του ιστορικού κέντρου, είναι καλυμμένος με sanpietrini, την χαρακτηριστική τετράγωνη μαύρη πέτρα λιθόστρωσης. Στις δύο πλευρές του δρόμου συναντάμε ακόμη συνοικιακά μαγαζιά αλλά και άφθονα εστιατόρια, πιτσαρίες και μπυραρίες. Θα περάσουμε δίπλα από ένα ρομανικό κωδωνοστάσιο του 12ου αιώνα και λίγο παραπέρα θα φτάσουμε στην πλατεία-καρδιά της συνοικίας, την πιάτσα Σάντα Μαρία ιν Τραστέβερε.

Η πλατεία Σάντα Μαρία ιν Τραστέβερε με την ομώνυμη εκκλησία και το συντριβάνι.

Η πλατεία φιλοξενεί και παίρνει το όνομά της από την βασιλική της Santa Maria in Trastevere, την πιο σημαντική εκκλησία της συνοικίας. Πρόκειται ίσως για την πρώτη εκκλησία στην Ρώμη αφιερωμένη στην Παναγία. Πανάρχαια, ανεγέρθηκε το 340 μ.Χ. και τελειοποιήθηκε διάφορες φορές κατά τους αιώνες. Η παράδοση λέει πως η εκκλησία χτίστηκε στο μέρος που το 34 π.Χ. ανάβλυσε μια πηγή ορυκτού ελαίου (fons olei) και που οι πρώτοι χριστιανοί ερμήνευσαν σαν σημάδι του ερχομού του Χριστού. Εξωτερικά ο ναός έχει να επιδείξει ψηφιδωτά του 12ου αιώνα, ένα ρομανικό κωδωνοστάσιο, αγάλματα και ένα υπέροχο προστώο. Η πλούσια διακόσμηση συνεχίζεται και στο εσωτερικό του ναού, όπου ξεχωρίζει μια εικόνα της Παναγίας του 6ου αιώνα.

Σάντα Μαρία ιν Τραστέβερε, η θέα από το προστώο.

Συνεχίζοντας, θα κάνουμε μια παράκαμψη για να δούμε ένα ενδιαφέρον και περίεργο στοιχείο της συνοικίας, το μικρότερο σπίτι της Ρώμης. Πρόκειται για μια μεσαιωνική κατασκευή του 11ου-12ου αιώνα.
Θα ξαναγυρίσουμε στην via della Lungaretta και πιο πέρα θα στρίψουμε για την via della Scala. Το περιβάλλον γίνεται αρκετά παραδοσιακό, με μικρές γραφικές πλατειούλες, κήπους, παλιά σπίτια, σοκάκια, μικρές εκκλησίες, μέγαρα. Εδώ θα συναντήσουμε το αρχαιότερο φαρμακείο της Ρώμης και ένα από τα πιο παλιά ζαχαροπλαστεία (1925). Η via della Scala συνεχίζει μέχρι την Porta Settimiana, μια πύλη των Αυρηλιανών τειχών που σήμερα διατηρεί την μεσαιωνική της μορφή. Είναι ένα από τα σύνορα της συνοικίας και εδώ ξεκινάει η προαναφερθείσα via della Lungara.