“PETROS ENI”  (Ο Πέτρος είναι εδώ)

 

 

Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό (Papale Arcibasilica Patriarcale Maggiore Arcipretale di S. Pietro in Vaticano) είναι η μεγαλύτερη παπική βασιλική στην Ρώμη. Βρίσκεται στο εσωτερικό του Βατικανού και θεωρείται ένας από τους ιερότερους χώρους της χριστιανοσύνης. Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες ήταν η μεγαλύτερη εκκλησία στον κόσμο, πρωτιά που από το 1989 ανήκει στην Notre Dame de la Paix, στην Ακτή του Ελεφαντοστού.

Κατά τον Μεγάλο Διωγμό του Νέρωνα το 64μ.Χ. ο απόστολος Πέτρος θα θανατωθεί στον Βατικανό λόφο, ένα χώρο έξω από την πόλη της Ρώμης, έδρα του circus του Νέρωνα, ένα ιπποδρόμιο κατασκευασμένο από τον Καλιγούλα. Ο Πέτρος θα ταφεί στον τόπο του μαρτυρίου, όπου ήδη υπήρχε μια νεκρόπολη. Με το πέρασμα του χρόνου το ιπποδρόμιο θα καταστραφεί, ενώ παράλληλα θα αυξηθεί η παρουσία των πιστών που πήγαιναν να ασπαστούν τον τάφο του Αποστόλου, δημιουργώντας έναν πυρήνα μνημειακής κατασκευής.

Πρέπει να φτάσουμε στο 313 μ.Χ. και στην εποχή του Διατάγματος των Μεδιολάνων, όταν ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος θα θεσπίσει την ανεξιθρησκία, θα νομιμοποιήσει τον χριστιανισμό και θα επιτρέψει στους χριστιανούς να κατασκευάσουν χώρους λατρείας. Θα είναι επίσης ο ίδιος ο Κωνσταντίνος που θα επιμεληθεί λίγα χρόνια αργότερα (324) της κατασκευής μιας τεράστιας πεντάκλιτης βασιλικής που θα περιέκλειε τον τάφο του Πέτρου.
Σε αυτήν την βασιλική την νύχτα των Χριστουγέννων του 800 ο Καρλομάγνος θα στεφθεί αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Επίσης, μέχρι το 1300, σε αυτήν την βασιλική θα κατευθυνθούν πλήθη προσκυνητών κάθε χρόνο από όλη την Ευρώπη, για να προσκυνήσουν τον τάφο του Πέτρου.

Με την εγκατάλειψη της Ρώμης από τους πάπες κατά την περίοδο του Σχίσματος της Δύσης (1309), η βασιλική, η οποία είχε ήδη μια ζωή 1.000 ετών, άρχισε να παρουσιάζει ολοένα και συχνότερα δομικά προβλήματα ενώ μια πυρκαγιά έδωσε την αφορμή στον πάπα Ιούλιο Β’ (1506) για μια εξ ολοκλήρου ανακατασκευή της βασιλικής. Ο Ιούλιος Β΄ θα δώσει την διεύθυνση των εργασιών στον Μπραμάντε, γνωστό αρχιτέκτονα της εποχής που βρίσκονταν στην Ρώμη.

Άγιος Πέτρος, τα διάφορα σχέδια

Σχεδόν όλα τα έργα του Μπραμάντε είχαν ένα κοινό σημείο, βασίζονταν στο τετράγωνο σχέδιο. Έτσι παρουσιάζονταν και το αρχικό σχέδιο για την Βασιλική, τετράγωνο με έναν ελληνικό σταυρό στο εσωτερικό της και τέσσερα αψιδώματα, ουσιαστικά ένας κύβος. Το 1506 θα αρχίσουν οι εργασίες οι οποίες θα σταματήσουν μόλις 7 χρόνια αργότερα, με τους θανάτους του πάπα και του Μπραμάντε.
Για τις κατασκευαστικές απαιτήσεις χρειάστηκε να ισοπεδωθεί πέρα ως πέρα ένας λόφος και να αναχωθεί η γύρω περιοχή.Το εργοτάξιο που θα δημιουργηθεί για την κατασκευή του ναού θα διαχειριστεί από έναν οργανισμό, την Fabrica Sancti Petri (εργοτάξιο του Αγίου Πέτρου), ο οποίος υπάρχει ακόμα και σήμερα και ασχολείται αποκλειστικά με την διαχείριση του ναού και τα έργα που πρέπει να γίνονται στο κτήριο.

Η εύρεση των αναγκαίων υπέρογκων ποσών, που θα χρειάζονταν για την πραγματοποίηση των εργασιών, ανατέθηκε από τον Λέοντα Ι΄ στον δομινικανό μοναχό Γιόχαν Τέτσελ. Ο Τέτσελ θα μεταβεί στην Γερμανία και θα ασχοληθεί με την μαζική πώληση συγχωροχαρτιών, ώστε να βρει το αναγκαίο ποσό. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να δημιουργήσει ένα διάγραμμα που απαριθμούσε την χρηματική αξία της κάθε αμαρτίας. Θεωρείται ότι ο Μαρτίνος Λούθηρος εμπνεύστηκε από αυτόν για να γράψει τις 95 Θέσεις του, ειδικά την 27η.

Κατά τα επόμενα 40 χρόνια και μέσα σε έντονες διαμάχες θα μελετηθούν διάφορα σχέδια για την τελική επιλογή του σχεδίου. Οι διαμάχες αφορούσαν την επιλογή ανάμεσα στον παραδοσιακό επιμήκη ναό και στον τετράγωνο με ελληνικό σταυρό. Τελικά η εργολαβία θα ανατεθεί το 1547 στον Μιχαήλ Άγγελο, ο οποίος θα επιστρέψει στο αρχικό σχέδιο του Μπραμάντε, εφαρμόζοντας κάποιες μετατροπές. Στο σχέδιο του συμπεριλαμβάνονταν και ένας τεράστιος τρούλος, τον οποίο δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει λόγω θανάτου, το 1564. Την κατασκευή του τρούλου θα την πραγματοποιήσει ο μαθητής του, Τζιάκομο ντέλα Πόρτα.

Βέβαια οι εσωτερικές διαμάχες στα ανώτερα εκκλησιαστικά επίπεδα, ως προς την τελική απόφαση για το πρότυπο που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι κατασκευές των ναών, δεν είχαν ακόμα σταματήσει. Έτσι, πρέπει να περιμένουμε την Σύνοδο στο Τριδέντο (1563), όπου εκεί τελικά θα αποφασιστεί να καθιερωθεί το επίμηκες σχήμα. Εν τω μεταξύ πέθανε και ο Ντέλα Πόρτα και οι εργασίες ανατέθηκαν στον αρχιτέκτονα Κάρλο Μαντέρνο, δίνοντάς του την εντολή να επιμηκύνει το σχέδιο του Μιχαήλ Άγγελου. Αυτός πραγματικά θα το επιμηκύνει, προσθέτοντας δύο κλίτη.

Ο Μαντέρνο πραγματοποίησε και την πρόσοψη της βασιλικής, δημιουργώντας παράλληλα ένα πρόβλημα: Ο τρούλος δεν ήταν πια ορατός στο επισκέπτη που βρίσκονταν μπροστά από την είσοδο. Την λύση την έδωσε ο Μπερνίνι με την κατασκευή της πλατείας, όπου η επιμήκης μορφή της και η «υποχρεωτική» επιλογή της οδούς προσέγγισης, προσφέρει στον επισκέπτη την θέα του τρούλου ήδη από μακριά.
Οι εργασίες θα τελειώσουν το 1621 ενώ η πλατεία θα αποπερατωθεί το 1667. Η βασιλική εγκαινιάστηκε τελικά το 1626 από τον Ουρβανό Η’.

Η βασιλική αυτή καθεαυτή είναι ένα έργο τέχνης. Ταυτόχρονα στολίζεται και από άλλα διάφορα στοιχεία που και από μόνα τους αποτελούν καλλιτεχνικούς θησαυρούς.

Στο εσωτερικό της βρίσκονται εκατοντάδες αγάλματα από μάρμαρο, γυψομάρμαρο και μπρούτζο. Διάσημα είναι η Πιετά του Μιχαήλ Άγγελου και το ιερό κουβούκλιο (μπαλτακίνο) του Μπερνίνι.

Συνοπτικά ορισμένοι αριθμοί:

  • Η κατασκευή διήρκεσε 150 χρόνια.
  • 30 πάπες πέθαναν πριν την δουν τελειωμένη.
  • Έχει μήκος 218 μ, ύψος 136 μ. με συνολική επιφάνεια 23.000 τ.μ. και χωρητικότητα 20.000 πιστών.
  • Ο καθένας από τους τέσσερις πυλώνες που στηρίζουν τον τρούλο έχει διάμετρο 71 μ.
  • Η μεγαλύτερη από τις έξη καμπάνες ζυγίζει 9.000 κιλά.
  • Ο τρούλος ζυγίζει περίπου 14.000 τόνους.
  • Στο εσωτερικό απεικονίζονται 2500 είδη ζώων, πραγματικά και μυθικά.
  • Η σφαίρα στην κορυφή του τρούλου χωράει 20 άτομα και παραμένει κλειστή από το 1847.
  • Πριν την ανακάλυψη του ηλεκτρικού ρεύματος, για την φωταγώγηση του τρούλου κατά τις μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις, χρειάζονταν 6000 κεριά, φανάρια και πυρσοί, τα οποία ανάβονταν ταυτόχρονα από 2.000 άτομα.

 

  • βασιλική Άγιου Πέτρου, τρούλος

 

Καλλιτεχνικά, ο Άγιος Πέτρος αντιπροσωπεύει τον θρίαμβο του ρωμαϊκού μπαρόκ, το οποίο έφτασε στο ζενίθ του σε μια ιστορική στιγμή όπου η καθολική εκκλησία (κέντρο αναφοράς της μέχρι τότε ευρωπαϊκής ιστορίας) άρχιζε να αισθάνεται την ενδυνάμωση του γοήτρου και της δύναμης κρατών όπως η Γαλλία και η Ισπανία. Η αρχιτεκτονική μεγαλοπρέπεια και η διακοσμητική πολυτέλεια ανταποκρίνονταν τέλεια στην ανάγκη της Καθολικής Εκκλησίας να αντιπροσωπευτεί και να ταυτιστεί με μια ασυναγώνιστη μεγαλοπρέπεια άνευ προηγουμένου.

ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Mια λεπτομερή περιήγηση της βασιλικής θα την βρείτε στις παρακάτω αναρτήσεις:

Περιήγηση στον ‘Αγιο Πέτρο (Α’ μέρος – Μπερνίνι)

Περιήγηση στον ‘Αγιο Πέτρο (Β’ μέρος – υπόλοιποι καλλιτέχνες)