Το μπαρόκ άπειρες φορές μας βρίσκει απροετοίμαστους και μας εκπλήσσει, είτε με την επιβλητικότητά του, είτε με τα σχήματα και τις καμπύλες του, είτε με την αχαλίνωτη, χωρίς όρια φαντασία των δημιουργών του. Τώρα, θα μας εκπλήξει άλλη μια φορά για έναν διαφορετικό λόγο, για το ξεγέλασμα του ματιού και την δημιουργία οφθαλμαπάτης. Πρόκειται για την εκκλησία του Σαντ’ Ινιάτσιο ντι Λογιόλα (Άγιος Ιγνάτιος της Λογιόλα | Sant’Ignazio di Loyola), που βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία, με την οποία έχουμε ασχοληθεί σε προηγούμενη ανάρτηση.

Η εκκλησία κατασκευάστηκε το 1626 για να τιμήσει τον Ignazio di Loyola, τον βάσκο ιδρυτή της Αδελφότητας του Ιησού (πιο γνωστών σαν Ιησουίτες), ο οποίος είχε ανακηρυχτεί άγιος λίγα χρόνια νωρίτερα, από τον πάπα Γρηγόριο ΙΕ’, ο οποίος εν τω μεταξύ είχε πεθάνει. Η ανέγερση έγινε με έξοδα του καρδινάλιου Ludovico Ludovisi, ανιψιού του πάπα, ο οποίος θέλησε με αυτόν τον τρόμο να τιμήσει τον Ignazio di Loyola αλλά και να βρει ένα κατάλληλο μέρος για να φιλοξενήσει την σωρό του πάπα-θείου. Σχεδιαστής του ναού και επιμελητής των έργων ήταν ο Ιησουίτης Orazio Grassi, γνωστός αντίπαλος του Γαλιλαίου.

Το εσωτερικό της εκκλησίας, σε σχήμα λατινικού σταυρού, είναι πλούσιο και έντεχνα διακοσμημένο, με έργα επιφανών καλλιτεχνών της εποχής. Πρωταγωνιστικό ρόλο βέβαια παίζουν τα έργα του Αντρέα Πότσο (Andrea Pozzo), ο οποίος τολμώντας να παίξει με την προοπτική, κατάφερε να δημιουργήσει δύο αριστουργήματα, πόλοι έλξης των επισκεπτών.
Μπαίνοντας στην εκκλησία θα σταθούμε στον κέντρο του σηκού, εκεί που βρίσκεται ένας μαρμάρινος κύκλος στο δάπεδο. Υψώνοντας το βλέμμα προς την οροφή θα δούμε την τεράστια οροφογραφία (affresco) του Πότσο, που μοιάζει να ξεπετάγεται προς τον ουρανό. Πρόκειται για τον θρίαμβο του Αγίου Ιγνατίου (Gloria di Sant’Ignazio) και ο σκοπός του καλλιτέχνη είναι να ξεγελάσει την θεατή, «κρύβοντας» την πραγματική οροφή, δημιουργώντας έναν δεύτερο επουράνιο ναό πάνω από τον πραγματικό. Ο επισκέπτης δεν καταλαβαίνει πού τελειώνει η πραγματικότητα και που αρχίζει η προοπτική και η εντύπωση που δίνεται είναι πως το ύψος της οροφής είναι τριπλάσιο από το πραγματικό.[dt_gap height=”10″ /]

«Θρίαμβος Αγίου Ιγνατίου», 1685

 Προχωρώντας προς την Αγία Τράπεζα, στο κέντρο του ναού, θα συναντήσουμε άλλον ένα μαρμάρινο κύκλο. Πάνω από το κεφάλι μας βρίσκεται ένας τρούλος με διάμετρο 17 μέτρων. Πρόκειται για έναν…ψεύτικο τρούλο ζωγραφισμένο στην επίπεδη οροφή. Ο αληθινός πέτρινος τρούλος δεν κατασκευάστηκε ποτέ, είτε λόγω έλλειψης οικονομικών μέσων, είτε επειδή οι κάτοικοι της περιοχής ήταν αντίθετοι, γιατί ο τρούλος θα τους έκρυβε τον ήλιο. Ο ψεύτικος τρούλος δημιουργεί την οφθαλμαπάτη μόνο στο συγκεκριμένο σημείο, απ’ όποιο άλλο σημείο τον παρατηρήσουμε, η προοπτική θα αλλάξει και το ξεγέλασμα του ματιού δεν θα λειτουργήσει.

Ο ψεύτικος τρούλος

 Να σημειώσουμε πως παρόμοιο έργο του Πότσο με οφθαλμαπάτη, βρίσκεται στην Βιέννη, στον τοπικό ναό των Ιησουϊτών.

 Η εκκλησία φιλοξενεί επίσης έργα άλλων καλλιτεχνών, μνημειακούς τάφους, παρεκκλήσια, καθώς επίσης και ένα θαυμάσιο εκκλησιαστικό όργανο.

Τέλος, να αναφέρουμε μια παράδοση της Ρώμης του 18ου αιώνα: Κάθε μέρα, στις 11,56, στην κορυφή της εκκλησίας υψώνονταν ένα δοκάρι 6 μέτρων που στην κορυφή του βρίσκονταν τοποθετημένη μια μεγάλη μαύρη μπάλα πλεγμένη από λυγαριά. Στις 12 ακριβώς η μπάλα αφήνονταν να πέσει.’Ήταν το σινιάλο για το κανόνι του κάστρου του Αγίου Αγγέλου που με την την κανονιά του έδινε την σωστή ώρα της μεσημβρίας στους κατοίκους της Ρώμης.

 Η πρώτη μου επίσκεψη στην εκκλησία του Αγίου Ιγνατίου και στην ομώνυμη πλατεία έγινε μόνο από περιέργεια. Φεύγοντας, η συγκίνηση και η αίσθηση εσωτερικής ικανοποίησης και εμπλουτισμού που προκαλούν η μεγαλοπρέπεια, η ευρηματικότητα η καλαισθησία και η αρμονία, επιβάλουν την ανάγκη αναμετάδοσης και διάδοσης. Αυτός είναι ακριβώς και ο σκοπός αυτής της ανάρτησης.

Ο Άγιος Ιγνάτιος βρίσκεται εδώ.