Αναζητώντας το Θέατρο του Πομπηίου

Το Θέατρο του Πομπηίου (Theatrum Pompeium), το οποίο δεν υπάρχει πλέον, ήταν το πρώτο μόνιμο λίθινο θέατρο στη Ρώμη.
Κατασκευάστηκε με εντολή του ύπατου Πομπηίου μεταξύ 61 και 55 π.Χ. και ήταν μια εξαιρετική καινοτομία για τη Ρώμη: ο ρωμαϊκός νόμος απαγόρευε την κατασκευή θεάτρων με τοιχοποιία, έχοντας σαν σκοπό να διατηρηθεί ο θρησκευτικός χαρακτήρας που διέθετε το θέατρο στην ελληνική παράδοση. Μέχρι τότε ανεγείρονταν μόνο προσωρινά ξύλινα θέατρα κοντά σε χώρους λατρείας. [Μετά από αυτό, το δεύτερο λίθινο θέατρο που θα κατασκευαστεί θα είναι αυτό του Μαρκέλλου].

Το Θέατρο του Πομπηίου πάνω στο σημερινό χάρτη της Ρώμης.

Για να ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο ο Πομπήιος πρόσθεσε ένα ναό αφιερωμένο στη νικηφόρα Αφροδίτη σε ένα ανυψωμένο βάθρο, του οποίου η σκάλα πρόσβασης αποτελούνταν από τις κερκίδες του κοίλου τμήματος (κοίλον-cavea) του θεάτρου. Με αυτό τον τρόπο στάθηκε δυνατό να παρακαμφθεί η απαγόρευση της Γερουσίας.

Ο Πομπήιος αποφάσισε να χτίσει το πολυδάπανο θεατρικό συγκρότημα παρά τις πολιτικές αναταραχές της εποχής, για να γιορτάσει και να απαθανατίσει τον τρίτο του θρίαμβο για τις κατακτήσεις του για λογαριασμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε τρεις διαφορετικές ηπείρους. Το μνημείο ήταν ένας αρχιτεκτονικός άθλος που δεν είχε επιχειρηθεί ποτέ ξανά.

Ψηφιακή απεικόνιση του συμπλέγματος

Την ιδέα για το μεγαλοπρεπές του δημιούργημα μαθαίνουμε από τον Πλούταρχο ότι την πήρε από το θέατρο της Μυτιλήνης, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί. Εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ που ζήτησε να του φτιάξουν σκίτσα με σκοπό να κάνει ένα ίδιο θέατρο στη Ρώμη, μεγαλύτερο και πολυτελέστερο.
Το θέατρο ήταν τεράστιο. Διέθετε 17.500 θέσεις και οι θεατές εισέρχονταν στο εσωτερικό διαμέσου πολυάριθμων αψίδων. Η σκηνή είχε μήκος 95 μέτρα.

Στο σύμπλεγμα του θεάτρου ανήκε και ένα μνημειώδες τετράστωο με εκατό κίονες από γρανίτη (Hecatostylum) που περιέκλειε κήπους και επεκτείνονταν μέχρι την περιοχή του Largo Argentina. Εκεί υπήρχε μια μεγάλη κατασκευή, η Κουρία του Πομπηίου όπου πραγματοποιούνταν συναντήσεις της Γερουσίας και είναι το μέρος που δολοφονήθηκε ο Ιούλιος Καίσαρας.

Το θέατρο θα υποστεί μια πρώτη πυρκαγιά το 22 μ.Χ και θα ανακαινιστεί. Αργότερα ο Νέρωνας θα το επιχρυσώσει ολόκληρο μέσα σε μια μέρα με αφορμή την επίσκεψη του Αρμένιου βασιλιά Τιριδάτη. Κατά τους επόμενους αιώνες θα υποστεί και άλλες πυρκαγιές, ώσπου, μετά την τελευταία κατά τον τρίτο αιώνα, θα αφεθεί στη μοίρα του. Κατά το Μεσαίωνα θα έχει την τύχη των άλλων ρωμαϊκών μνημείων, θα γίνει ουσιαστικά ανοιχτό λατομείο και οι τοίχοι του θα γίνουν βάσεις για άλλα κτίρια.

Σήμερα

Σήμερα το θέατρο δεν υπάρχει πια, υπάρχουν όμως ίχνη και τμήματα του στα υπόγεια των σημερινών μεγάρων της περιοχής. Μπορούμε να φανταστούμε τις διαστάσεις του πηγαίνοντας στην via di Grottapinta. Αλλά και η ίδια η via dei Giubbonari ακολουθεί το εξωτερικό περίγραμμα του θεάτρου, ενώ η via dei Chiavari οριοθετεί τη σκηνή.

Το περίγραμμα του κοίλου του θεάτρου είναι αναγνωρίσιμο στο σχήμα του μεγάρου στη via di Grottapinta.

Στα δεξιά του κτιρίου, ένα πέρασμα οδηγεί στην piazza del Biscione, δίπλα στο Campo de’ Fiori. To πέρασμα, αν και μεταβλήθηκε κατά τους αιώνες, ανάγεται στην εποχή του θεάτρου και ήταν μια από τις πολυάριθμες αψιδωτές εισόδους του.

Βγαίνοντας από το πέρασμα θα βρεθούμε στην πανέμορφη piazza del Biscione που επικοινωνεί με το Campo de’ Fiori. Εδώ θα δούμε ένα κτίριο του 16ου αιώνα, άλλοτε στάβλο του διπλανού αρχοντικού. Η πρόσοψη είναι διακοσμημένη με τοιχογραφίες, ενώ στο κέντρο δεσπόζει μια Παναγία Γαλακτοτροφούσα.