San Francesco a Ripa

Βρισκόμαστε στο ανατολικό τμήμα του Τραστέβερε, κάποτε θορυβώδες και πολυσύχναστο, όταν υπήρχε ακόμα η Ripa Grande, η κεντρική αποβάθρα του Τίβερη, με τις αποθήκες και το χονδρικό εμπόριο. Σήμερα το λιμάνι δεν υπάρχει άλλο – ήδη από τον 19° αιώνα – και η γειτονιά φαντάζει ιδιαίτερα ήσυχη, δίνοντας την εντύπωση πως ο χρόνος έχει σταματήσει δεκαετίες πριν.

Εδώ βρίσκεται ο σπουδαιότερος ναός στην Ρώμη αφιερωμένος στον Άγιο Φραγκίσκο. Ονομάζεται San Francesco a Ripa, με το τοπωνύμιο να αναφέρεται στην κοντινή αποβάθρα του Τίβερη.

Η περιοχή σχετίζεται με τον Άγιο Φραγκίσκο γιατί εδώ έμεινε κατά την περίοδο που πηγαινοέρχονταν στο Βατικανό αναμένοντας την αναγνώριση του μοναστικού του τάγματος, κινδυνεύοντας παράλληλα να καταδικαστεί σαν αιρετικός. Κατοικούσε στο μοναστήρι που εφάπτεται στην εκκλησία και για αυτό το λόγο, από το 1229, όταν το Τάγμα των Φραγκισκανών είχε ήδη αναγνωριστεί, η εκκλησία και η μονή αφιερώθηκαν στον Φραγκίσκο.

Ο ναός έχει μια κλασική τρίκλιτη διάταξη. Η πρόσοψη και το εσωτερικό πήραν τη σημερινή τους μορφή το 1682, στα πλαίσια εργασιών ανακαίνισης.

Ο ναός San Francesco a Ripa στην γραφική πλατειούλα του Αγίου Φραγκίσκου (piazza San Francesco d’Assisi). O κίονας στην πλατεία, με τον σταυρό στην κορυφή, είναι ρωμαϊκής εποχής.

Το εσωτερικό

Ο ναός ωστόσο δεν είναι τόσο γνωστός εξαιτίας του Αγίου Φραγκίσκου αλλά γιατί φιλοξενεί ένα από τα γνωστότερα αγάλματα του Μπερνίνι, την «έκσταση της οσίας Λουντοβίκα Αλμπερτόνι».

Έκσταση
Για να δούμε το άγαλμα θα πρέπει να κατευθυνθούμε στο τελευταίο παρεκκλήσι στα αριστερά όπως μπαίνουμε.
Η Οσία Λουδοβίκη Αλμπερτόνι πέθανε το 1533 αλλά μόλις το 1675 η αριστοκρατική οικογένεια στην οποία ανήκε, θα αναθέσει στον Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι την κατασκευή του έργου στο οικογενειακό παρεκκλήσι.

Παρεκκλήσι Altieri

Η αναπαράσταση της θείας έκστασης της ξαπλωμένης γυναίκας κατά τη στιγμή του θανάτου της, μια μυστηριακή κορύφωση – ακόμα και ερωτική, σύμφωνα με ορισμένους – συγκρίσιμη με αυτή που ο καλλιτέχνης είχε εγχύσει στο διάσημο γλυπτό της Αγίας Θηρεσίας πριν από τριάντα χρόνια, είναι μια από τις υψηλότερες εκφράσεις της γλυπτικής μπαρόκ. Η θεατρική ιδιοσυγκρασία του Μπερνίνι είναι επίσης εμφανής στη ρύθμιση του παρεκκλησίου, όπου ο τοίχος στο βάθος ωθήθηκε προς τα πίσω, έτσι ώστε να ανοιχτούν στις πλευρές δύο παράθυρα, κρυμμένα εν μέρει, τα οποία ρίχνουν ένα δραματικό φυσικό φως στο άγαλμα.
Πάνω από το άγαλμα βρίσκεται ο πίνακας του Giovan Battista Gaulli (Baciccia) με την Παναγία Βρεφοκρατούσα και την Αγία Άννη, σκόπιμα σχεδιασμένος και τοποθετημένος, ώστε τα δύο έργα να βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση: εκτός από την προφανή διαφορά των υλικών, με το λευκό μάρμαρο και τα πιο σκούρα χρώματα του πίνακα, υπάρχει μια έντονη διάσταση μεταξύ της ξέφρενης διέγερσης της ξαπλωμένης μορφής και της απαλής παραδεισιακής σκηνής πιο πίσω.

Τζόρτζιο ντε Κίρικο

Άλλο ένα ενδιαφέρον σημείο του ναού είναι ο τάφος του Τζόρτζιο ντε Κίρικο, του διάσημου μεταφυσικού ζωγράφου και γλύπτη. Θα τον βρούμε στο βάθος του πρώτου παρεκκλησιού στα αριστερά. Ήδη το παρεκκλήσι παρουσιάζει ενδιαφέροντα στοιχεία με ένα πίνακα αριστερά του καραβατζιστή Γάλλου ζωγράφου Simon Vouet και ένα κεντρικό πίνακα του Φλαμανδού Maerten de Vos. Και οι δύο υπέροχοι.

Παρεκκλήσι Αμώμου Σύλληψης: Διακρίνονται οι δύο πίνακες που το διακοσμούν και η καγκελόφραχτη είσοδος στην κρύπτη με τον τάφο του Τζόρτζιο ντε Κίρικο.

Ο τάφος του ντε Κίρικο βρίσκεται εδώ από το 1992, όταν έγινε η μετακομιδή της σορού. Στον τάφο υπάρχει η επιγραφή GIORGIO DE CHIRICO – PICTOR OPTIMUS. Στο εσωτερικό της κρύπτης βρίσκονται τρεις πίνακες του ντε Κίρικο,  δωρεά της χήρας στους Φραγκισκανούς μοναχούς. Στην φωτογραφία κάτω διακρίνεται ένας από τους τρεις, μια αυτοπροσωπογραφία του ζωγράφου.

GIORGIO DE CHIRICO – PICTOR OPTIMUS (Τζόρτζιο ντε Κίρικο – Εξαίρετος ζωγράφος)

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι επίσης το παρεκκλήσι Rospigliosi (1710). Πλούσιο σε διακόσμηση, ανήκε στην αριστοκρατική οικογένεια Pallavicini-Rospigliosi. Αριστερά και δεξιά βρίσκονται τα ταφικά μνημεία μελών της πλούσιας αυτής οικογενείας σε στυλ μπαρόκ, αρκετά όμοια μεταξύ τους. Αγάλματα Αρετών πλαισιώνουν τις σαρκοφάγους και μπρούτζινοι Θάνατοι με μορφή σκελετών βρίσκονται στην κορυφή των μνημείων.

παρεκκλήσι Rospigliosi

Τέλος, για τους πιστούς του αγίου Φραγκίσκου, στη μονή διασώθηκε το κελί που έμενε ο Φραγκίσκος και το οποίο διαμορφώθηκε σε προσευχητήριο. Εδώ βρίσκεται ένας πίνακας του αγίου που ανάγεται στο 1250 περίπου και που έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί εικάζεται πως πρόκειται για αληθινό πορτραίτο  που απεικονίζει τα πραγματικά χαρακτηριστικά του προσώπου του Φραγκίσκου. Περίεργη είναι επίσης και μια μεγάλη πέτρα που φυλάγεται εκεί και που σύμφωνα με την παράδοση ο  άγιος Φραγκίσκος χρησιμοποιούσε σαν…προσκέφαλο.

Ο ναός του San Francesco a Ripa βρίσκεται εδώ.