O Ναΐσκος του Μπραμάντε εκεί που μαρτύρισε ο Πέτρος

Στο σημείο όπου σύμφωνα με την παράδοση σταυρώθηκε ο Απ. Πέτρος, ήδη από τον 9° αιώνα αναφέρεται η ύπαρξη ενός μοναστηριού αφιερωμένο στον Απόστολο. Το μοναστήρι ανήκε στους Κελεστίνους μοναχούς μέχρι τον 12° αιώνα, όταν θα περάσει στους Βενεδικτίνους και στη συνέχεια στους Φραγκισκανούς. Μόλις οι Φραγκισκανοί πήραν στα χέρια τους την ιδιοκτησία, θα κατεδαφίσουν το παλαιό οικοδόμημα με σκοπό να κατασκευάσουν ένα νέο ναό και μοναστήρι.

Βρισκόμαστε την εποχή της Αναγέννησης, όταν θεωρείται βέβαιο πως το σημείο του μαρτυρίου του Πέτρου βρίσκονταν πράγματι εκεί, στον λόφο του Τζανίκολο.

San Pietro in Montorio. Η ονομασία «Montorio» προέρχεται από αλλοίωση του λατινικού ονόματος της περιοχής, “Mons Aureus” (χρυσό όρος), ονομασία που προέρχεται από το κιτρινωπό χώμα που χαρακτηρίζει το έδαφος.

Τόπος σταύρωσης του Πέτρου;

 Αυτή η πεποίθηση οφείλεται στην πλατεία που υπάρχει μπροστά από την εκκλησία, από την οποία μπορεί κανείς να θαυμάσει την θέα στην πόλη και ειδικά στο Τραστέβερε που βρίσκεται ακριβώς από κάτω. Σήμερα, αυτό το ήσυχο μέρος,περιτριγυρισμένο από δέντρα, κρύβει στον επισκέπτη την πραγματική του ταυτότητα: Κατά την αρχαιότητα ήταν ένα από τα πιο φρικιαστικά μέρη της πόλης. Στην πλατεία σταυρώνονταν οι σκλάβοι και οι μη-Ρωμαίοι που είχαν διαπράξει φόνο. Ο νόμος, σκληρός και βάρβαρος,  απαγόρευε στους οικείους των σταυρωμένων να πάρουν τα σώματά  τους και τα άφηνε να σαπίσουν πάνω στο σταυρό  και να φαγωθούν από τα κοράκια, τα οποία θεωρούνταν θεϊκά ζώα από τους Ρωμαίους. Αυτοί οι νόμοι κράτησαν μέχρι την εποχή του Αυγούστου, όταν ο αυτοκράτορας αποφάσισε να εισαγάγει μια πιο επιεική νομοθεσία. Ήταν λοιπόν λογικό να συμπεράνει κανείς πως και ο Πέτρος, μη Ρωμαίος, είχε σταυρωθεί σε αυτό το σημείο και ο λόφος αποτελούσε επί αιώνες τόπο προσκυνήματος.

Αργότερα βέβαια οι ιστορικοί θα εκτιμήσουν πως ο Πέτρος μαρτύρησε στο Ager Vaticanus, όπου βρίσκονταν ο ιππόδρομος του Καλιγούλα και του Νέρωνα και που σήμερα αντιστοιχεί στο αριστερό πλευρό της βασιλικής του Αγίου Πέτρου. Κατά την Αναγέννηση λοιπόν, όλοι πίστευαν πως το σημείο της σταύρωσης του Πέτρου βρίσκονταν αλλού και η είδηση για την πρόθεση κατασκευής ενός νέου ναού στην τοποθεσία του μαρτυρίου κίνησε το ενδιαφέρον πολλών.

Μια πρώτη οικονομική ενίσχυση θα δοθεί από τον Λουδοβίκο ΙΑ’ της Γαλλίας και στη συνέχεια σημαντικά ποσά θα δοθούν από τους Ισπανούς βασιλείς Φερδινάνδο Β’ και Ισαβέλλα Α’ της Καστίλης, το βασιλικό ζεύγος που χρηματοδότησε το εγχείρημα του Χριστόφορου Κολόμβου. Το ενδιαφέρον των Ισπανών βασιλέων για την Ρώμη οφείλεται στο γεγονός πως εκείνη την εποχή βρίσκονταν στον παπικό θρόνο ο Αλέξανδρος ΣΤ’, ισπανικής καταγωγής.

Το 1480 ο Φερδινάνδος  επαναβεβαίωνε την θέλησή του να κατασκευάσει το νέο συγκρότημα, επ’ ευκαιρίας της γέννησης του πρίγκιπα Ιωάννη.

Η αναμνηστική πλάκα με την οβίδα των 140, μια από τις γαλλικές οβίδες που κατέστρεψαν μερικώς τον ναό το 1849.

Στη συνέχεια η εκκλησία θα υποστεί σοβαρές καταστροφές από τους γαλλικούς βομβαρδισμούς κατά τις μάχες του 1849, όταν τα στρατεύματα του Ναπολέοντα Γ’ θα εισβάλουν στην Ρώμη για να καταλύσουν την Ρωμαϊκή Δημοκρατία του 1849. Τότε η εκκλησία θα χρησιμοποιηθεί σαν νοσοκομείο και θα καταστραφεί το καμπαναριό του 15ου αιώνα (που αργότερα ξαναχτίστηκε), ένα μέρος της κόγχης και η οροφή.

Το 1876 το διπλανό μοναστήρι θα παραχωρηθεί στην Ισπανία, στην οποία ακόμα ανήκει και που σήμερα φιλοξενεί την Βασιλική Ακαδημία της Ισπανίας στη Ρώμη.

Το εσωτερικό του ναού

Μια διπλή σκάλα οδηγεί σε μια όμορφη ξύλινη πόρτα. Η πρόσοψη είναι κομψή με ένα κεντρικό γοτθικό ρόδακα. Το εσωτερικό αποτελείται από ένα ενιαίο κλίτος που καταλήγει σε μια πολυγωνική κόγχη. Σε κάθε πλευρά βρίσκονται πέντε παρεκκλήσια με σημαντικά έργα τέχνης καλλιτεχνών όπως οι Daniele da Volterra, Giorgio Vasari, Sebastiano del Piombo και Gian Lorenzo Bernini.

Πίσω από την Αγία Τράπεζα του ναού βρίσκονταν η υπέροχη «Μεταμόρφωση» του Ραφαήλ, η οποία μεταφέρθηκε στο Παρίσι το 1797 κατ ‘εντολή του Ναπολέοντα. Μετά την αποκατάσταση της μοναρχίας ο πίνακας θα επιστρέψει στη Ρώμη το 1816, με τελικό προορισμό τα Μουσεία του Βατικανού.

San Pietro in Montorio

Το παρεκκλήσι Ricci σχεδιασμένο από τον Giuliano da Volterra. Στο κέντρο η «Βάπτιση του Χριστού» του Giulio Mazzoni (16ος αι.)

Παρεκκλήσι Del Monte. Φιλοξενεί τους τάφους των μελών της οικογένειας του πάπα Ιουλίου Γ΄. Στο κέντρο βρίσκεται η «Μεταστροφή του Παύλου», έργο του γνωστού G. Vasari.

Αριστερά η «Σταύρωση» του G.Vasari, δεξιά στο κέντρο η «Υπαπαντή» του Michelangelo Cerruti

Ο Ναΐσκος του Μπραμάντε

Κολλημένο στο ναό βρίσκονταν το μοναστήρι των Φραγκισκανών το οποίο διέθετε δύο εσωτερικές αυλές. Σε μια από αυτές, στο σημείο που υπολογίζονταν πως είχε στηθεί ο σταυρός και είχε χυθεί το αίμα του Πέτρου, ο Μπραμάντε θα κατασκευάσει τον περίφημο «Ναΐσκο», ένα από τα σημαντικότερα δείγματα της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής.

Η κατασκευή του Ναΐσκου θα ανατεθεί από τον Φερδινάνδο και την Ισαβέλλα και υπολογίζεται πως ολοκληρώθηκε γύρω στο 1502.

Ήταν η εποχή που γεννιόνταν μια νέα μορφή, ο αρχιτέκτονας, ο οποίος διεκδικούσε την πατρότητα και την ευθύνη των έργων που σχεδίαζε και αυτό αποτέλεσε μια ουσιώδη αλλαγή στην ιστορία της τέχνης. Δίπλα στα ονόματα του Μπρουνελλέσκι και του Φραντσέσκο ντι Τζιόρτζιο Μαρτίνι θα προστεθεί αυτό του Ντονάτο Μπραμάντε, ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της Αναγέννησης.
Ο Μπραμάντε θα εργαστεί αρχικά στο Μιλάνο και το 1499 θα έλθει στη Ρώμη για να κατασκευάσει το γνωστό κιόστρο στην Santa Maria della Pace. Το καλλιτεχνικό του άστρο θα μεσουρανήσει εδώ, στο San Pietro in Montorio, αλλά και στην «νέα» βασιλική του Αγίου Πέτρου όπου εργάζονταν παράλληλα. Εκεί οι εργασίες του θα διακοπούν απότομα με τον θάνατο του πάπα Ιουλίου Β΄ αλλά και με τον θάνατο του ίδιου του Μπραμάντε, ένα χρόνο αργότερα.

Ο ναός είναι γεμάτος συμβολισμούς: ακολουθώντας την αρχή του Βιτρούβιου, η χρήση του δωρικού-τοσκανικού ρυθμού προβάλει τον Απ. Πέτρο σαν «ηρωική» μορφή. Η κρύπτη αναπαριστά την αρχική Εκκλησία των κατακομβών, ο ναΐσκος την  σύγχρονη στρατευόμενη Εκκλησία, και ο θόλος την θριαμβεύουσα Εκκλησία. Οι αριθμοί επίσης είναι σημαντικοί: οι στήλες της περιμέτρου είναι 16, ο τέλειος αριθμός σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, καθώς 16 = 10 + 6, και οι δύο τέλειοι αριθμοί, σύμφωνα με τους Πυθαγόρειους. Επιπλέον, το 16 αναλύεται σε 8 + 8 και το 8 είναι ένας αριθμός που συμβολίζει το άπειρο, αλλά και τον θάνατο και την ανάσταση.

Ναΐσκος του Μπραμάντε

Το εσωτερικό του Ναΐσκου. Κάτω από το δάπεδο υπάρχει κρύπτη με το σημείο που σύμφωνα με την παράδοση σταυρώθηκε ο Πέτρος.

Ο ναός του Αγίου Πέτρου στο Montorio (San Pietro in Montorio) είναι περισσότερο γνωστός γιατί εκεί τελούνται αμέτρητοι γάμοι, λόγω της θέας και της γειτνίασης με την βεράντα προς την πόλη, το Τζανίκολο. Πολλές φορές αναφέρεται μόνο για τον γνωστό Ναΐσκο του Ντονάτο Μπραμάντε αλλά πραγματικά λίγοι γνωρίζουν πως εδώ εργάστηκαν σημαντικοί καλλιτέχνες, προσφέροντας τα πολυάριθμα έργα τέχνης που βρίσκονται στο εσωτερικό του.

Ο ναός είναι ανοιχτός για το κοινό μέχρι τις 12. H είσοδος για τον Ναΐσκο του Μπραμάντε βρίσκεται δίπλα, στην Ακαδημία της Ισπανίας και η είσοδος είναι ελεύθερη. Βρίσκονται εδώ.