Οι κρήνες της Ρώμης μαρτυρούν πώς οι κάτοικοι της Ρώμης είχαν πάντα ένα μεγάλο πάθος για τα δημόσια ύδατα, τα υδραγωγεία και τα λουτρά και πώς, μετά από αιώνες παρακμής, αυτό το πάθος διατυπώθηκε με την κατασκευή σιντριβανιών και κρηνών, χιλίων μορφών και λειτουργιών, που τώρα κοσμούν τους δρόμους και τις πλατείες της πόλης.
Ο Άγγλος ποιητής Shelley έλεγε: «Αρκούν και μόνο οι κρήνες για να δικαιολογηθεί ένα ταξίδι στη Ρώμη». Οι κρήνες αποτελούν κληρονομιά πολιτισμού και τέχνης. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως, από την αρχαία Ρώμη και έπειτα, πολλοί άντρες σε θέση εξουσίας επέλεξαν αυτό το στοιχείο για να καταστήσουν το όνομά τους αθάνατο.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακοί οι αριθμοί που αφορούν τα σιντριβάνια της Ρώμης:
- 2000 κρήνες, 550 από αυτές ανήκουν στον δήμο
- 45 μνημειακές κρήνες στο ιστορικό κέντρο
- 6 υδραγωγεία για την τροφοδότηση της πόλης
- 15.800 λίτρα παροχής νερού ανά δευτερόλεπτο
- 50 lt/sec η συνολική παροχή νερού των τριών κρηνών της piazza Navona, ίση με 157.680 κ.μ./έτος.
- 365 οι πίδακες που παρέχουν 70 lt/sec στην Κρήνη των Ναϊάδων, 250 τα κυβικά μέτρα νερού που χρειάζονται για να γεμίσει η λεκάνη της.
- 20 οι πίδακες της Φοντάνα ντι Τρέβι, 290 τα κυβικά μέτρα νερού για την γέμισή της.
- 4.150.000 € είναι το κόστος συντήρησης 432 κρηνών για την τριετία 2008-2010.
- 5.000.000 € είναι το κόστος για την αποκατάσταση 16 μνημειακών κρηνών και για επείγουσες επεμβάσεις συντήρησης σε άλλες 10.
Δεν είναι δυνατόν να κατονομάσουμε σε μια μόνο ανάρτηση όλα τα συντριβάνια και τις κρήνες, μπορούμε όμως να τα ταξινομήσουμε κατά κάποιο τρόπο, όσο είναι εφικτό ένα τέτοιο τόλμημα. Παραθέτοντας παράλληλα κάποια παραδείγματα, που προκαλούν δέος ή και περιέργεια.
Oι 9 συνοικιακές κρήνες
Στην δεκαετία του 1920 το φασιστικό καθεστώς ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Pietro Lombardi την κατασκευή εννέα κρηνών για τις ισάριθμες ιστορικές συνοικίες της Ρώμης, με το αίτημα να απεικονίζουν τα σύμβολα της συνοικίας όπου θα τοποθετούνταν. Όλες τους είναι μικρά έργα τέχνης.
«Kρήνη των Αμφορέων», στο Testaccio.
«Κρήνη των Τιαρών», δίπλα στην πλατεία του Αγ. Πέτρου
«Κρήνη των Προσωπείων» στην συνοικία Campo Marzio.
«Κρήνη των Βιβλίων», στην συνοικία Sant'Eustachio
Κρήνες – Σαρκοφάγοι
Ο πλούτος των ευρημάτων από την αρχαία Ρώμη είχε σαν αποτέλεσμα την επαναχρησιμοποίηση τους για άλλους σκοπούς. Κλασικό παράδειγμα είναι οι σαρκοφάγοι, όπου χάρη στο σχήμα τους χρησίμευσαν σαν λεκάνες για κρήνες. Υπάρχουν δεκάδες τέτοιες κρήνες, πολλές και στις εσωτερικές αυλές των μεγάρων.
Εκτός από τις σαρκοφάγους θα «ανακυκλωθούν» και οι λεκάνες των ρωμαϊκών λουτρών.
Αριστερά:Η κρήνη με λεκάνη από ρωμαϊκά λουτρά στον Αβεντινό λόφο, στην είσοδο του Κήπου των πορτοκαλιών. Δεξιά: Η μεγάλη λεκάνη από τα Λουτρά του Καρακάλλα στην piazza Farnese.
Κρήνες – ποτίστρες
Η επαναχρησιμοποίηση συνεχίστηκε και με πιο πρόσφατα υλικά, ανακυκλώνοντας ξεπερασμένες κατασκευές, όπως οι ποτίστρες για τα διψασμένα άλογα της παπικής Ρώμης. Ανάμεσά τους και η γνωστή Κρήνη των Μελισσών του Μπερνίνι, η οποία είχε κατασκευαστεί για αυτό ακριβώς το σκοπό.
Μια πρώην ποτίστρα για άλογα, στην piazza del Nazareno.
Κρήνες – Ομιλούντα αγάλματα
Ο χαρακτηρισμός του «ομιλούντος αγάλματος» οφείλεται στα κείμενα που οι αρχές έβρισκαν αναρτημένα νωρίς το πρωί, πάνω σε αυτά τα αγάλματα. Πρόκειται για σατυρικά κείμενα, αρκετές φορές σκληρά και κοροϊδευτικά, που άγνωστοι άφηναν το βράδυ, εκφράζοντας την λαϊκή, πολλές φορές ασεβή και σκληρή, σάτιρα προς τις αρχές, τους διοικούντες και γενικά τα πιο γνωστά δημόσια πρόσωπα της Ρώμης κατά τον 14ο και 15ο αιώνα. Ήταν, ακριβώς, η «φωνή» του λαού που κρύβονταν πίσω από την ανωνυμία.
Υπάρχουν συνολικά 6 τέτοια αγάλματα στην Ρώμη, δύο από τα οποία διακοσμούν κρήνες.
Η Κρήνη του Αχθοφόρου, στην via Lata. Αναπαριστά έναν νερουλά.
Η κρήνη του Μπαμπουίνου στην ομώνυμη οδό. Πρόκειται για μια αρχαία αναπαράσταση ενός Σειληνού.
Οι μεγάλες μνημειακές κρήνες
Είναι οι διάσημες κρήνες που συνέβαλλαν στο να γίνει η Ρώμη γνωστή σε όλο τον κόσμο και προορισμός εκατομμυρίων τουριστών. Πρόκειται για τεράστιες κατασκευές, που μόνο η τσέπη ενός πάπα θα μπορούσε να αντεπεξέλθει στο τεράστιο κόστος κατασκευής τους. Ορισμένες φορές δεν αρκούσε καν η διάρκεια της ζωής ενός πάπα μέχρι να ολοκληρωθούν, όπως στην περίπτωση της πιο διάσημης, της Φοντάνα ντι Τρέβι, όπου χρειάστηκαν 122 χρόνια και 14 πάπες μέχρι να τελειώσει.
Φοντάνα ντι Τρέβι
Το «φοντανόνε», πάνω από το Τραστέβερε.
Κρήνες και Οβελίσκοι
H Ρώμη είναι η πόλη με τους περισσότερους οβελίσκους στο κόσμο. Υπάρχουν συνολικά 18 οβελίσκοι, εκ των οποίων 13 είναι αρχαίοι και προέρχονται από την Αίγυπτο. Σε πέντε από αυτούς ισάριθμες κρήνες στέκονται στην βάση τους, δημιουργώντας αρμονικά συμπλέγματα. Πρόκειται για πραγματικά έργα τέχνης, όπως η κρήνη των Τεσσάρων Ποταμών του Μπερνίνι και η κρήνη στην πλατεία του Πάνθεον, έργο του Τζάκομο ντέλα Πόρτα. Και οι δύο καλλιτέχνες είναι από τα κορυφαία ονόματα του ρωμαϊκού μπαρόκ. Τα έργα ανατέθηκαν από πάπες.
Η κρήνη του Τζάκομο ντέλα Πόρτα στην πλατεία του Πάνθεον (1575)
Αναγέννηση – Μπαρόκ
Κατά την Αναγέννηση οι κρήνες θα γίνουν μέρος ενός ευρύτερου πλαισίου αστικής ανανέωσης: θα χρησιμοποιηθούν για να σπάσει μια μονότονη σειρά από κτίρια, για να μειωθεί το πλάτος μιας πλατείας τοποθετώντας στο εσωτερικό της ένα καλλιτεχνικό στοιχείο κ.λ.π. Οι ευγενείς, οι πιο επιφανείς μορφές της πόλης, καρδινάλιοι και πάπες απαιτούσαν κρήνες και σιντριβάνια για τα μέγαρα τους και τους κήπους τους, και ανέθεταν τα έργα σε αρχιτέκτονες, οι οποίοι αναγκάζονταν να αναπτύξουν νέες γνώσεις και υδραυλικές τεχνικές, τήκοντας ταυτόχρονα την επιστήμη με την τέχνη.
Αργότερα, με ανεπτυγμένο πλέον το μπαρόκ, με τον Giacomo Della Porta, τον Carlo Maderno και τον Gian Lorenzo Bernini, η κρήνη γίνεται ένα αυτοτελές και ξεχωριστό έργο τέχνης.
Δεν είναι δυνατόν να παρουσιαστούν όλες (περίπου 30), θα σταθούμε στις πιο αντιπροσωπευτικές. Σε αυτή την ενότητα υπάγονται και οι δύο προηγούμενες κρήνες.
Η «κρήνη του Ποσειδώνα» στην piazza Navona (Giacomo Della Porta, 1574)
Η fontana del Moro (Κρήνη του Μαυριτανού) στην piazza Navona. Έργο του Τζάκομο ντέλα Πόρτα, θα τελειοποιηθεί από τον Μπερνίνι το 1574.
Σύγχρονες κρήνες και συντριβάνια
Η υδροδότηση στην Ρώμη είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη, ακόμη και σε περιοχές, που ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια του αιώνα, δέχτηκαν εκτεταμένες αστικές παρεμβάσεις. Η κατασκευή μεγάρων, μνημείων ή υπουργείων αν και συχνά οδήγησε στην αδιάκριτη καταστροφή των προϋπάρχοντων (συμπεριλαμβανομένων των αρχαιοτήτων και αρχαιολογικών ευρημάτων), συνέβαλε στη δημιουργία εκ του μηδενός καλλωπιστικών σιντριβανιών και κρηνών.
Οι νέες κατασκευές άλλοτε ακολουθούσαν την κλασική γραμμή μπαρόκ, άλλοτε είχαν σύχρονο στυλ.
Το συντριβάνι των Ναϊάδων στην piazza della Repubblica (1870). Αρχικά δεν άρεσε στο κοινό και έλαβε το παρατσούκλι «ποικιλία τηγανητών».
Η «κρήνη των βατράχων», στην καρδιά της συνοικίας Coppedè (1920).
«Ταπεινοί μυταράδες»
Δεν μπορούμε να μην κλείσουμε με μια αναφορά στις εκατοντάδες δημοτικές βρυσούλες που ταπεινά και χωρίς φανφάρες καθημερινά σβήνουν την δίψα χιλιάδων ντόπιων και ξένων, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι περίπου 2.000, βρίσκονται παντού και προσφέρουν δωρεάν δροσερό νερό.
Ονομάζονται «μυταράδες» (nasone) λόγω του σχήματός τους, έχουν σαν μοναδική διακόσμηση τον θυρεό του δήμου της Ρώμης και πρωτοεγκαταστάθηκαν το 1874.
Παλαιός τριπλός “nasone” στην via delle Tre Cannelle
Σίγουρα η περιήγηση που μόλις κάναμε στις κρήνες της Ρώμης δεν μπορεί να θεωρηθεί εξαντλητική αλλά μόνο ενδεικτική, καθώς λείπουν αρκετές στην αναφορά μας, δυστυχώς λόγω έλλειψης χώρου. Ο αναγνώστης, αν επιθυμεί να δει από κοντά αυτές στις οποίες αναφερθήκαμε – μαζί με κάποιες άλλες – μπορεί να τις εντοπίσει στον παρακάτω χάρτη (κλικ πάνω αριστερά).
[dt_gap height=”30″ /]
Leave A Comment