Βίλα ντ’ Έστε

Βίλα Ντ’Έστε, 1560-1575

Η Βίλα ντ’ Έστε στο Τίβολι είναι ένα πανέμορφο δείγμα ιταλικού κήπου, ένα αριστούργημα της ιταλικής Αναγέννησης και εντάσσεται στον κατάλογο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Η έπαυλη κατασκευάστηκε από τον καρδινάλιο Ιππόλυτο Β’ ντ’ Έστε, γιο του Αλφόνσο και της Λουκρητίας Βοργίας, σε μια περιοχή που ήδη κάποτε υπήρχε μια ρωμαϊκή βίλα.

Η ιστορία της κατασκευής της έπαυλης συνδέεται με τα γεγονότα που επηρέασαν την ζωή του πρώτου ιδιοκτήτη της: Ο πάπας Ιούλιος Γ’, θέλοντας να ευχαριστήσει τον καρδινάλιο ντ’ Έστε για την την συνεισφορά του στην εκλογή του στον παπικό θρόνο το 1550, τον διόρισε κυβερνήτη του Τίβολι και των εδαφών του. Ο καρδινάλιος φτάνοντας στο Tίβολι πραγματοποίησε μια θριαμβευτική είσοδο, αλλά γρήγορα ανακάλυψε πως θα έπρεπε να ζήσει σε ένα παλιό και άβολο μοναστήρι που είχε χτιστεί πριν από αιώνες και είχε μετατραπεί μερικώς σε κατοικία του κυβερνήτη.
Ο Ιππόλυτος, γόνος σημαντικής και πάμπλουτης οικογένειας της Φεράρα ήταν βέβαια συνηθισμένος αλλιώς, αλλά επειδή ο αέρας του Tίβολι ήταν υγιεινός και όντας λάτρης των ρωμαϊκών αρχαιοτήτων – υπήρχαν άφθονες στην περιοχή – αποφάσισε να μείνει, μετατρέποντας όμως το μοναστήρι σε…έπαυλη. Θα ήταν δίδυμη του μεγαλοπρεπούς μεγάρου που κατασκεύαζε ταυτόχρονα στην Ρώμη. Το μέγαρο της Ρώμης θα εξυπηρετούσε τον καρδινάλιο για τις επίσημες συναντήσεις και δεξιώσεις, ενώ η έπαυλη του Τίβολι θα ήταν ένας ευχάριστος τόπος συναντήσεων ιδιωτικής φύσης και διαλογισμού. Δεν είναι τυχαίο πως το μέρος που επιλέχτηκε για την κατασκευή της έπαυλης ονομάζονταν «ευφραινόμενη κοιλάδα».

Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο καρδινάλιος είχε ερωτικές σχέσεις με διάφορες γυναίκες, ορισμένες εκ των οποίων διάσημες ερωμένες, όπως ή Άρτεμις ντε Πουατιέ και η Αν Ζαν ντε Πισελέ ντ’ Εγί. Ασχολήθηκε ακούραστα επίσης για την ανακαίνιση και την αποκατάσταση πολλών ομορφιών της πόλης καταγωγής του, την Φεράρα, αλλά και της πόλης όπου εργάστηκε, την Ρώμη.
Αυτή η αναζήτηση της ομορφιάς στις διάφορες μορφές της μαρτυρά ένα χαρακτήρα, ο οποίος, πέρα από την διαφθορά και την έλλειψη ενδοιασμών, αναζητούσε συνεχώς κάτι που θα τον ικανοποιούσε πιο βαθιά.

Το έργο ανατέθηκε στον αρχιτέκτονα Πίρο Λιγκόριο, πλαισιωμένο από έναν εντυπωσιακό αριθμό καλλιτεχνών και τεχνιτών. Η κατασκευή του εργοταξίου, ωστόσο, ακολούθησε τα εκκλησιαστικά σκαμπανεβάσματα του καρδινάλιου-κυβερνήτη, ο οποίος καθαιρέθηκε το 1555 από τον Παύλο Δ’, στη συνέχεια αποκαταστάθηκε στο αξίωμα από τον Πίο Δ’, για να ξαναπέσει σε δυσμένεια το 1560. Χρειάστηκε επίσης να αγοράσει την αναγκαία γη από δύο ναούς που ανήκαν σε διαφορετικά Τάγματα, υπόθεση που κράτησε αρκετά χρόνια. Ακόμη, χρειάστηκε να διοχετευτούν τα νερά του κοντινού ποταμιού σε νέα φρεάτια. Και τα δομικά υλικά επίσης δημιούργησαν προβλήματα: η άδεια από την Γερουσία για να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της έπαυλης η επικάλυψη από τραβερτίνη του τάφου της Κεκίλιας Μετέλα, ανακαλούνταν συνεχώς (αφού είχε ήδη αφαιρεθεί η επικάλυψη, αφήνοντας το μνημείο όπως φαίνεται σήμερα).
Τελικά ο καρδινάλιος μόλις που θα προλάβει να εγκαινιάσει επίσημα την έπαυλη το 1572, θα πεθάνει λίγους μήνες αργότερα.

Οι πρώτοι ιδιοκτήτες της έπαυλης ήταν 3 καρδινάλιοι ντ Έστε. Θα παραμείνει στους ντ’ Έστε και τον 17ο αιώνα, ενώ ένας επόμενος καρδινάλιος, ο Ρινάλντο Ντ’Έστε θα την τελειοποιήσει και θα καλέσει τον Μπερνίνι να εργαστεί εκεί, κατασκευάζοντας δύο συντριβάνια. Στη συνέχεια η βίλα και οι εγκαταστάσεις της θα περάσουν στα χέρια των Αψβούργων, οι οποίοι την άφησαν να πέσει σε εγκατάλειψη και να χαθούν όλες οι αρχαιολογικές συλλογές.

Στα μισά του 19ου αιώνα ο Γερμανός καρδινάλιος Gustav Adolf von Hohenlohe-Schillingsfürst, θα ερωτευθεί την έπαυλη και θα την αποκαταστήσει, τοποθετώντας την ξανά στο κέντρο των καλλιτεχνών και εγκόσμιων δραστηριοτήτων. Ένας από τους τακτικούς θαμώνες της εποχής ήταν ο Φραντς Λιστ και εκεί θα εμπνευστεί ορισμένες συνθέσεις του.
Τελευταίος ιδιώτης ιδιοκτήτης της Βίλα ντ’ Έστε ήταν ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος των Αψβούργων, διάδοχος της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Με την δολοφονία του στο Σαράγιεβο και μετά την έναρξη του Α’ Π.Π. η έπαυλη θα περιέλθει στο ιταλικό κράτος, το οποίο θα την αποκαταστήσει και θα την ανοίξει για το κοινό.

«οι Εκατό Κρήνες»

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ο δημιουργός του κήπου ήταν η παροχή της τεράστιας ποσότητας νερού που χρειάζονταν για να λειτουργήσουν ταυτόχρονα όλα τα συντριβάνια και οι κρήνες. Υπολόγισε την ακριβή ποσότητα νερού που χρειάζονταν και κατασκεύασε ένα σύστημα σωληνώσεων καθώς και μια σήραγγα μήκους 600 μέτρων, που περνούσε κάτω από την πόλη του Τίβολι και που έφερνε το νερό από το ποτάμι σε μια δεξαμενή. Η ροή ήταν περίπου 300 λίτρα/δευτερόλεπτο.

Όλα τα συντριβάνια τροφοδοτούνταν χωρίς την χρήση οποιασδήποτε μηχανικής συσκευής, αλλά μόνο εκμεταλλεύοντας την φυσική πίεση και την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων. Το αποτέλεσμα είναι μερικώς ορατό σήμερα και οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: 35.000 τ.μ. συνολική έκταση κήπων, 250 πίδακες, 60 δεξαμενές νερού, 255 καταρράκτες, 100 λεκάνες, 50 συντριβάνια, 20 εξέδρες και βεράντες, 300 θυρίδες ρύθμισης ροής, 30.000 εποχιακά φυτά, 150 αιωνόβια υψηλά δέντρα, 15.000 καλλωπιστικά πολυετή φυτά και δέντρα, 9.000 τ.μ. δρόμων και μονοπατιών.