Το κενοτάφιο του Μιχαήλ Άγγελου

Ο Μιχαήλ Άγγελος θα πεθάνει στις 18 Φεβρουαρίου 1564, λίγες μόλις μέρες μετά την απόφαση της Συνόδου του Τρέντο να καλύψει τα γυμνά μέρη των σωμάτων που απεικονίζονταν στην Δευτέρα Παρουσία, στην Καπέλα Σιξτίνα. Η διαθήκη του ήταν εξαιρετικά σύντομη: «Αφήνω την ψυχή μου στον Θεό, το σώμα μου στο χώμα και τα υπάρχοντά μου στους συγγενείς». Επιθυμία του ήταν να ταφεί την Φλωρεντία.
Έχοντας εργαστεί επί πολλά χρόνια στην Ρώμη στην υπηρεσία πολλών παπών και έχοντας γίνει διάσημος καλλιτέχνης, μόλις πέθανε το σώμα του μεταφέρθηκε στην βασιλική των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων και εκεί ενταφιάστηκε προσωρινά, υπό την παρουσία του πάπα και των τοπικών αρχών. Λέγεται μάλιστα πως ο πάπας Πίος Δ’, παρά την επιθυμία του καλλιτέχνη, είχε σκοπό να κατασκευάσει έναν μεγαλοπρεπή τάφο για τον Μιχαήλ Άγγελο στην Ρώμη, ίσως στο εσωτερικό του Αγίου Πέτρου.

Ο Κόζιμο ντε Μέντιτσι, αρχιδούκας της Τοσκάνης, είχε βέβαια διαφορετική άποψη. Ο θάνατος του τοσκάνου καλλιτέχνη συντάραξε τον λαό της Φλωρεντίας γιατί μέχρι τότε η πόλη δεν είχε μπορέσει να τιμήσει το καλλιτεχνικό έργο του Μιχαήλ Άγγελου (ο τελευταίος είχε αρνηθεί να εργαστεί για τον Κόζιμο) και πλέον η ανάκτηση της σορού του και η τέλεση μιας επίσημης και μεγαλοπρεπούς κηδείας, είχε γίνει πρωταρχικός σκοπός για την πόλη.

Ο τάφος του Μιχαήλ Άγγελου στην Φλωρεντία

Το κενοτάφιο του Μιχαήλ Άγγελου στην Ρώμη

Έτσι ο ανιψιός του Μιχαήλ Άγγελου, Λεονάρδος, θα μεταβεί στην Ρώμη, σταλμένος από τον Κόζιμο ντε Μέντιτσι. Θα φτάσει εκεί περίπου 12 μέρες μετά τον θάνατο του Μιχαήλ Άγγελου και αφού εισπράξει την αρνητική απάντηση των αρχών, θα κλέψει κυριολεκτικά το σώμα από τους Αγίους Αποστόλους. Θα το τυλίξει με πανιά και θα το φορτώσει σε ένα κάρο με φρούτα, με προορισμό την Φλωρεντία. Η σορός θα φτάσει εκεί ύστερα από 10 μέρες. Στις 12 Μαρτίου θα γίνει η επίσημη κηδεία σε μια καταστόλιστη εκκλησία και τέλος θα ταφεί στον ναό του Σάντα Κρότσε. Ο μνημειακός τάφος θα φιλοτεχνηθεί από τον Τζόρτζιο Βαζάρι. Γύρω από τον τάφο στέκονται τρεις γυναικείες μορφές θρηνούσες, που συμβολίζουν την Ζωγραφική, την Γλυπτική και την Αρχιτεκτονική.

Και στην Ρώμη; Η μοναδική μαρτυρία όλης αυτής της ιστορίας είναι ένα κενοτάφιο αφιερωμένο στον Μιχαήλ Άγγελο, στον ναό των Αγίων Αποστόλων, εκεί που μεταφέρθηκε την πρώτη φορά. Μια επιγραφή απλώς αναφέρει πως ο Μιχαήλ Άγγελος Μποναρότι, γλύπτης, ζωγράφος και αρχιτέκτονας (sculptor, pictor, architectus) κηδεύτηκε εκεί και μετά μεταφέρθηκε στην Φλωρεντία, χωρίς να αναφέρει άλλες λεπτομέρειες. Το τελικό ρητό, «Tanto nomini nullum par elogium» (για τόσο μεγάλο όνομα δεν υπάρχει αντάξιο εγκώμιο), αν και φαντάζει επιβλητικό και βαρυσήμαντο, ωστόσο δεν είναι πρωτότυπο όπως θα άξιζε στον Μιχαήλ Άγγελο, καθώς είναι το ίδιο που βρίσκεται γραμμένο στον τάφο του Μακιαβέλι, ενταφιασμένος και αυτός στον ίδιο ναό, στην Φλωρεντία.