Οι Αγορές του Τραϊανού και το Μουσείο των Αυτοκρατορικών Αγορών

[Σημ. Για αποφυγή συγχύσεων είναι απαραίτητο να τονίσουμε την διάκριση μεταξύ «Αγορών (ή Καταστημάτων) του Τραϊανού» (Trajan’s Market) και «Αγοράς Τραϊανού» (Trajan’s Forum)].

Επί Τραϊανού η ακμή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας θα φτάσει στο απόγειό της και η έκταση της θα ανέλθει σε 6,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο Τραϊανός θεωρούνταν ήδη από τους σύγχρονούς του αλλά και από τους σημερινούς ιστορικούς σαν ένας από τους καλύτερους Ρωμαίους αυτοκράτορες, ικανότατος στρατιωτικός, διαχειριστής και πολιτικός. Το 104 μ.Χ. θα του απονεμηθεί μάλιστα και ο τίτλος του «optimus princeps», έχοντας πλέον κατακτήσει τον θαυμασμό του λαού και την αφοσίωση του στρατού.

Μεταξύ 101 και 106 μ.Χ. ο Τραϊανός θα πραγματοποιήσει την εκστρατεία κατά της Δακίας, η οποία θα τερματιστεί με την νίκη των Ρωμαίων και την μετατροπή της Δακίας σε ρωμαϊκή επαρχία. Η κατάκτηση της Δακίας θα αποφέρει στον Τραϊανό μια τεράστια λεία, η οποία θα υπολογιστεί σε 5.000.000 λίβρες χρυσού (ίση με 163,6 τόνους) και σε διπλή ποσότητα σε ασήμι, καθώς και πάνω από μισό εκατομμύριο αιχμαλώτων πολέμου. Ήταν ο μυθικός θησαυρός του βασιλιά Δεκέβαλου που ο ίδιος ο βασιλιάς είχε κρύψει σε ένα μικρό ποτάμι κοντά στην πρωτεύουσα του, Σαρμιζεγέθουσα.
Στον αυτοκράτορα απονεμήθηκε μια μεγάλη θριαμβευτική επιστροφή με μονομαχίες, παραστάσεις, αρματοδρομίες, την κατασκευή μιας νέας Αγοράς και την κατασκευή της διάσημης ομώνυμης στήλης, ύψους τριάντα μέτρων, της οποίας η ζωφόρος σπείρα μήκους διακοσίων μέτρων ήταν σκαλισμένη με τα στρατιωτικά κατορθώματα του Τραϊανού και των στρατηγών του, διαμέσου 155 σκηνών και 2500 μορφών.

Η παραμονή των Ρωμαίων στην Δακία, αν και ιστορικά περιορίζεται σε λιγότερο από δύο αιώνες, άφησε ανεξίτηλα το σημάδι στην περιοχή, καθώς η ρουμανική γλώσσα, η οποία αναπτύχθηκε κατά τους επόμενους αιώνες, παρέμεινε μια νεολατινική γλώσσα, συγγενής με την ιταλική, παρά την απομόνωση της στο εσωτερικό μιας περιοχής που αργότερα θα σλαβοποιηθεί. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν πως το σύγχρονο κράτος που καταλαμβάνει το έδαφος της τότε επαρχίας, ονομάζεται σήμερα Ρουμανία.

H Αγορά του Τραϊανού ήταν η μεγαλύτερη και πιο μνημειώδης αγορά της αυτοκρατορικής Ρώμης, η τελευταία σε χρονολογική σειρά κατασκευής.
Το συγκρότημα, το οποίο είχε μήκος 300 μέτρα μήκος και 185 πλάτος, περιλάμβανε μια ορθογώνια πλατεία με το κολοσσιαίο έφιππο άγαλμα του Τραϊανού (δεν σώζεται σήμερα), την Ουλπία Βασιλική, μια περίστυλη αυλή με τη Στήλη του Τραϊανού και δύο βιβλιοθήκες. Σήμερα, εκτός από την Στήλη που παρέμεινε ανέπαφη, ελάχιστα τμήματα της Αγοράς έχουν διασωθεί.

Για την κατασκευή της Αγοράς χρειάστηκε να «κοπεί» ένα μέρος της πλαγιάς του Κυρηνάλιου Λόφου και για αυτόν τον λόγο παράλληλα χτίστηκαν δίπλα στην Αγορά – για να στηρίζουν το λόφο και να καλύψουν το κενό- οι λεγόμενες Αγορές του Τραϊανού (Mercati Traianei). Ήταν ένα συγκρότημα κτιρίων με κυρίως διοικητικές λειτουργίες το οποίο λειτουργούσε και σαν αρχειοφυλάκιο σχετικό με τις δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα στην διπλανή Αγορά. Χρησίμευε επίσης και σαν κέντρο εμπορικών συναλλαγών αλλά και σαν κρατική αποθήκη τροφίμων, ουσιαστικά ήταν ένα πολυλειτουργικό κεντρο. Ήταν πιο εκτενές απ’ ότι φαίνεται σήμερα, καθώς το τμήμα προς τον Κυρηνάλιο Λόφο έδωσε την θέση του σε νέες κατασκευές.

Το συγκρότημα πήρε το σημερινό όνομα (Mercati Traianei) πρόσφατα, κατά την εποχή των ανασκαφών. Σήμερα ο χώρος φιλοξενεί ρωμαϊκές και μεταγενέστερες μεσαιωνικές κατασκευές, σπάνια καλοδιατηρημένα δείγματα ρωμαϊκού δρόμου και ρωμαϊκών εμπορικών καταστημάτων. Φιλοξενεί επίσης ένα από τα Δημοτικά Μουσεία, το Μουσείο των Αυτοκρατορικών Αγορών.

Το Μέγα Ημικύκλιο. Στο βάθος διακρίνεται η Στήλη του Τραϊανού.

Οι Αγορές του Τραϊανού

Αγορές Τραϊανού

Οι Αγορές έχουν ημικυκλικό σχήμα, ακολουθώντας το σχήμα της εξέδρας (το ημικύκλιο της Αγοράς) και είναι κατασκευασμένες με την τεχνική των οπτοπλίνθων (opus latericium). Διαιρούνται σε δύο τμήματα και αναπτύσσονται σε έξι επίπεδα: Το κάτω τριώροφο τμήμα έχει ημικυκλικό σχήμα και εκεί βρίσκονταν οι χώροι που έλαβαν την ονομασία Μεγάλο Ημικύκλιο, ενώ το άνω τμήμα έχει ασύμμετρο σχήμα και επικοινωνεί με το σύμπλεγμα διαμέσου δύο κλιμακοστάσιων. Τα δύο τμήματα χωρίζονται από την Via Biberatica, έναν επιστρωμένο ρωμαϊκό δρόμο στον οποίο βρίσκονται διάφορα ρωμαϊκά καταστήματα.

Η ιδιαιτερότητα του συμπλέγματος είναι οι συνεχείς επαναχρήσεις και μεταμορφώσεις που υπέστη με το πέρασμα των αιώνων: Από διοικητικό κέντρο της Ρωμαϊκής Αγοράς, στη συνέχεια θα γίνει κατοικία ευγενών οικογενειών, στη συνέχεια βυζαντινό φρούριο, καθολικό μοναστήρι, μέχρι να γίνει σήμερα μουσειακός χώρος.
Όλοι οι χώροι διαθέτουν οροφές με θόλους από τοιχοποιία, από τις απλούστερες μορφές με απλές καμάρες, ημιθόλους που καλύπτουν τις μεγαλύτερες αίθουσες, έως το πολύπλοκο σύστημα κάλυψης με έξι θόλους της Μεγάλης Αίθουσας.

Via Biberatica

Η via Biberatica είναι ένας αρχαίος ρωμαϊκός δρόμος. Θα πάρει το σημερινό όνομα κατά τον Μεσαίωνα, το οποίο προέρχεται από το λατινικό ουσιαστικό biber (ποτό), που με την σειρά του μας γνωστοποιεί την πιθανή φύση ορισμένων ρωμαϊκών εμπορικών καταστημάτων (tabernae) που βρίσκονται πάνω σε αυτήν. Τα καταστήματα διατηρούν τα αυθεντικά κατώφλια, υπέρθυρα και παραστάδες, όλα κατασκευασμένα από τραβερτίνη. Πάνω από τις εισόδους υπάρχουν ανοίγματα που επέτρεπαν στο φως του ήλιου να φωτίζει το εσωτερικό και ακπόμη πιο πάνω, κατά μήκος του δρόμου, περνούσε μια υπηρεσιακή ανυψωμένη οδός η οποία στηρίζονταν σε καμάρες. Διατηρούνται επίσης τα αυθεντικά πεζοδρόμια.

Το τμήμα αυτής της οδού θεωρείται το καλύτερα διατηρημένο και υποβλητικό αστικό περιβάλλον της αρχαίας Ρώμης. Βρίσκεται στο εσωτερικό του μουσειακού χώρου.

Torre delle Milizie (Πύργος της Φρουράς): Είναι ένας πύργος του 13ου αιώνα, ο παλαιότερος και ο μεγαλύτερος της Ρώμης. Έχει ύψος 50 μέτρα και κατασκευάστηκε σαν κατοικία για μια οικογένεια ευγενών. Αργότερα θα πουληθεί στον πάπα Βονιφάτιο, ο οποίος τον μετέτρεψε σε οχυρωμένο φρούριο για την οικογένειά του. Θα αλλάξει διάφορες φορές κάτοχο, έως το 1574 που θα μεταβληθεί σε γυναικείο μοναστήρι.

Το 1348, κατά την διάρκεια του σεισμού που προκάλεσε μεγάλες ζημιές σε όλη την πόλη, θα καταρρεύσει ο τρίτος όροφος του πύργου και θα καθιζήσει το έδαφος στην βάση, με αποτέλεσμα να προκληθεί κλίση. Έτσι και η Ρώμη θα αποκτήσει ένα κεκλιμμένο πύργο, αν και λιγότερο γνωστό από αυτό της Πίζας.

Σύμφωνα με τον λαϊκό μύθο, ο πύργος κατασκευάστηκε από τον ίδιο τον αυτοκράτορα Νέρωνα για να θαυμάσει από ψηλά την μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης, τραγουδώντας με την λύρα του τους στίχους της Αινειάδας. Από το 1911 αποτελεί εθνικό μνημείο.

Το Μουσείο των Αυτοκρατορικών Αγορών (Museo dei Fori Imperiali) είναι αρκετά πρόσφατο. Άνοιξε το 2007 και έχει σαν σκοπό την παρουσίαση της αρχιτεκτονικής της αρχαίας Ρωμαϊκής Αγοράς, καθώς και τον αρχιτεκτονικό και γλυπτό διάκοσμο τους. Από το 1985 άρχισε η απογραφή και η τεκμηρίωση των ευρημάτων των ανασκαφών του 20ου αιώνα στον χώρο της Ρωμαίκής Αγοράς. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφτεί 40.000 τεμάχια, τα οποία στην πραγματικότητα ένα ελάχιστο ποσοστό της μαρμάρινης επένδυσης και δομής των κτιρίων.

Μουσείο των Αυτοκρατορικών Αγορών. Διακρίνονται οι 6 θόλοι της οροφής της Μεγάλης Αίθουσας.

Το μουσείο καταλαμβάνει τους δύο ορόφους της Μεγάλης Αίθουσας και έναν όροφο του Κεντρικού Σώματος. Τα ευρήματα εκθέτονται σύμφωνα με τον χώρο προέλευσης (Αγορές Καίσαρα, Αυγούστου, Νέρβα, Τραϊανού, Ναός της Ειρήνης).