Παλάτσο Άλτεμπς, Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο

Στην πλατεία του Αγίου Απολλιναρίου (piazza di Sant’Apollinare), δυό βήματα από την πιάτσα Ναβόνα, βρίσκεται ένα από τα πιο όμορφα μέγαρα της Ρώμης, ένα από τα καλύτερα δείγματα αστικής αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για το Παλάτσο Άλτεμπς (palazzo Altemps), μια από τις τέσσερες έδρες του αρχαιολογικού Ρωμαϊκού Εθνικού Μουσείου στην Ρώμη. [Οι υπόλοιπες τρεις είναι η Κρίπτα Μπάλμπι, το παλάτσο Μάσιμο και το Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο στις Θέρμες του Διοκλητιανού.]

Το μέγαρο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα,  θα αρχίσει να κατασκευάζεται κατά τον 15° αιώνα. Το 1568 θα περάσει στην κατοχή του αυστριακού καρδινάλιου Άλτεμπς, γιου της κόρης του Πίου Ε’ (θα ονομαστεί «ο καρδινάλιος-ανηψιός»), ο οποίος θα δημιουργήσει την πρώτη συλλογή αρχαίων γλυπτών. Στην συνέχεια το μέγαρο θα γίνει διπλωματική έδρα της Γαλλίας, κατόπιν θα περιέλθει στο Βατικανό μέχρι το 1982, χρονιά που θα αγοραστεί από το ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού. Σήμερα χρησιμοποιείται κατά τα τρία τέταρτα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων της Ρώμης σαν μια από τις έδρες του Εθνικού Ρωμαϊκού Μουσείου.

Το μουσείο φιλοξενεί μόνο γλυπτά και όλα τους προέρχονται αποκλειστικά από ιδιωτικές συλλογές αριστοκρατικών οικογενειών του 16ου αιώνα. Αν και παρουσιάζει ενδιαφέρον η αριστοκρατική νοοτροπία της εποχής για την συλλογή αρχαίων γλυπτών και την έκθεσή τους στο εσωτερικό της κύριας κατοικίας, ωστόσο απουσιάζει παντελώς το ιστορικό πλαίσιο, δηλαδή δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον τρόπο, την ημερομηνία και προπαντός τον τόπο εύρεσής τους. Κατά την δημιουργία του μουσείου δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην διατήρηση των γλυπτών στην θέση που κατείχαν αρχικά.

Η εσωτερική αυλή του μεγάρου με τα τέσσερα μεγάλα αγάλματα.

Η αρχική συλλογή γλυπτών της οικογένειας Άλτεμπς δεν είχε την τύχη του μεγάρου. Από τα περίπου 100 κομμάτια που την αποτελούσαν θα μείνουν μόνο 13. Από το 1621 η συλλογή σταδιακά θα διαμελιστεί και τα γλυπτά θα συγχωνευθούν σε άλλες ιδιωτικές συλλογές και σε μουσεία σε όλο τον κόσμο, όπως το Μουσείο του Βατικανού, το Βρετανικό Μουσείο, το Λούβρο και το Μουσείο Πούσκιν. Συνολικά το μουσείο συγκεντρώνει τα εκθέματα 7 ιδιωτικών συλλογών από αριστοκρατικές οικογένειες της εποχής, από τις οποίες η κυριότερη είναι η συλλογή Μποκομπάνι-Λουντοβίζι που κάποτε κοσμούσε την ομώνυμη βίλα, προορισμό ταξιδιωτών, καλλιτεχνών και μελετητών από όλο τον κόσμο, μέχρι τον 19° αιώνα. Και αυτή επίσης η συλλογή θα διαμελιστεί, καθώς το ιταλικό κράτος θα αγοράσει μόνο 96 από τα 460 που την αποτελούσαν.

Ελάχιστα εκθέματα προέρχονται από την Ελλάδα, η συντριπτική πλειοψηφία ανάγεται στην ελληνιστική περίοδο και φυσικά στην ρωμαϊκή εποχή. Πρόκειται για αγάλματα κατασκευασμένα από ρωμαίους γλύπτες, ειδικευμένους στην αντιγραφή αγαλμάτων ελληνικής προέλευσης και θεματολογίας. Άθελά τους συνέβαλαν στην διάσωση των γνήσιων ελληνικών, τα οποία χάθηκαν οριστικά. Στην διάσωση των γνήσιων διαμέσου των αντιγράφων, πρωταρχικό ρόλο έπαιξε η επιλογή του υλικού (μάρμαρο), στο οποίο οι ρωμαίοι γλύπτες ήταν ειδικευμένοι, το οποίο άντεξε στους αιώνες, σε σχέση με το υλικό του γνήσιου (μπρούτζος, χαλκός), το οποίο διαβρώθηκε και καταστράφηκε. Γι’αυτό τον λόγο είναι πραγματικά σπάνια η ανεύρεση αρχαίων χάλκινων ή μπρούτζινων αγαλμάτων.

Τα πιο σημαντικά εκθέματα βρίσκονται στον πρώτο όροφο του μεγάρου. Ας δούμε τα κυριότερα:

Σαρκοφάγος της μάχης κατά των βαρβάρων. Πρόκειται για ένα από τα πιο διάσημα ρωμαϊκά έργα. Η λεπτομέρεια και η ποιότητα της ανάγλυφης διακόσμησης της σαρκοφάγου μαρτυρούν τον προορισμό της για κάποιο μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας, ίσως τον αυτοκράτορα Οστιλιανό. Αναπαριστά μια μάχη μεταξύ Ρωμαίων και βαρβάρων, ίσως Γότθων. Οι τελευταίοι χαρακτηρίζονται από αχτένιστα και απεριποίητα μαλλιά. Το σκέπασμα της σαρκοφάγου βρίσκονταν εκτεθειμένο στην Γερμανία και καταστράφηκε κατά τον πόλεμο, το 1945. Πάνω από την σαρκοφάγο διακρίνεται προτομή του θεού Άρη.

Ο Γαλάτης που αυτοκτονεί (κάποιες φορές αποκαλείται και Γαλατική αυτοκτονία) είναι ρωμαϊκό μαρμάρινο γλυπτό σύμπλεγμα που απεικονίζει άντρα ο οποίος βυθίζει το ξίφος του στο στήθος του ενώ κοιτά προκλητικά προς τα πίσω. Ταυτόχρονα, στηρίζει με το αριστερό του χέρι μία θνήσκουσα γυναίκα. Πρόκειται για ρωμαϊκό αντίγραφο, των αρχών του 2ου αι. μ.Χ., ενός ελληνιστικού πρωτοτύπου, περί το 230-220 π.Χ., το οποίο ανήκει σε σειρά ορειχάλκινων έργων τα οποία παραγγέλθηκαν σε Έλληνες γλύπτες, από τον βασιλιά Άτταλο Α’ της Περγάμου, σε ανάμνηση της νίκης του επί των Γαλατών επιδρομέων. Το γλυπτό προκαλεί βαθιά αισθήματα ηρωισμού και πάθους, για να τονιστεί η αξία των ηττημένων και κατ’ επέκταση αυτή την νικητών. Ξεχωρίζει για τον έντονο ρεαλισμό και την τελειότητα στις αναλογίες.

Αφροδίτη Εξερχόμενη εκ του Λουτρού. Ονομάζεται και «Οκλάζουσα Αφροδίτη». Αντίγραφο χαμένου γλυπτού του Δοϊδάλσα, ήταν ένα από τα πιο αγαπητά θέματα των αντιγραφέων γλυπτών και χάρη σε αυτούς έφτασε στις μέρες μας. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές, μια από αυτές είναι η παραλλαγή της φωτογραφίας, με τον Έρωτα να κρατεί μια πετσέτα. Το γλυπτό έχει αποκατασταθεί μεταγενέστερα.

Ο «Θρόνος», ίσως το πιο διάσημο έκθεμα της συλλογής. Χρονολογείται από τους περισσότερους κριτικούς μεταξύ 460 και 450 π.Χ. Διακρίνεται η Αφροδίτη που γεννιέται από τον αφρό της θάλασσας.

Αθηνά Παρθένος. Αντίγραφο του γνήσιου του Φειδία

Άγαλμα του Ασκληπιού με την χαρακτηριστική ράβδο στην οποία τυλίγεται ένα φίδι. Η ράβδος στηρίζεται στην γη. Από τα έγκατά της ανεβαίνει το φίδι, όπου ζει εκεί και γνωρίζει τα μυστικά της. Η αλλαγή του δέρματος του φιδιού συμβολίζει την αναζωογόνηση.

Το μέγαρο Άλτεμπς βρίσκεται εδώ

Χάρτης Μουσείου

Γενικές πληροφορίες